ΚΑΤΑΓΜΑ ΡΙΖΑΣ...ROOT FRACTURE

Κάταγμα ρίζας και κάταγμα φατνιακού οστού.

Κάταγμα ρίζας

      Το κάταγμα ρίζας είναι ένας συνδυασμός τραύματος του πολφού, της οδοντίνης, της οστείνης και του περιοδοντικού συνδέσμου και εμφανίζεται σε ποσοστό 0,5-7,7%. Τα δόντια που εμπλέκονται περισσότερες φορές σ’αυτού του είδους τα κατάγματα είναι οι πρόσθιοι κεντρικοί τομείς σε ποσοστό 75%. Σε νεαρούς ασθενείς όπου οι ρίζες των κεντρικών τομέων που είναι ανώριμες σπάνια συμβαίνουν τέτοια ατυχήματα. Η ελαστικότητα του φατνίου πιθανότατα ευνοεί τις μετατοπίσεις και τις εκγομφώσεις παρά τα κατάγματα ρίζας.

Τα κατάγματα της ρίζας χωρίζονται σε

-οριζόντια

-λοξά

-κάθετα ( μετά από πλάγια συμπύκνωση ή σε ενδορριζικό άξονα)

      Τα οριζόντια και τα λοξά εμφανίζουν απλά και πολλαπλά κατάγματα.

Ανάλογα με τη θέση εντόπισης χωρίζονται σε

-ακρορριζικού

-μέσου

-μυλικού τριτημορίου της ρίζας

Ανάλογα με την κάκωση της περιοδοντικής μεμβράνης επίσης υπάρχουν οι εξής κατηγορίες που περιγράφονται παραστατικά στην εικόνα του Andreassen.

-διάσειση                                   

-κινητικότητα χωρίς μετατόπιση

-μερική εκγόμφωση

-πλάγια μετατόπιση

 

  Διάγνωση

Η διάγνωση των οριζόντιων και λοξών καταγμάτων είναι δύσκολη. Πολλές φορές οι ασθενείς αισθάνονται μόνο μία ήπια ενόχληση ή ευαισθησία του δοντιού. Γι’ αυτό πολλές φορές οι ασθενείς δεν αναζητούν βοήθεια και η βλάβη τους αυτοθεραπεύεται. Σημαντικό είναι να γίνει στα κατάγματα που φτάνουν στο ιατρείο διαφοροδιάγνωση από την χαλάρωση και την πλάγια μετατόπιση μιας και τα συμπτώματά τους ομοιάζουν. Κατά την επίκρουση θα εμφανίζεται ευαισθησία και θα υπάρχει κινητικότητα. Τα τεστ ζωτικότητας δεν είναι αξιόπιστα αλλά συνήθως είναι αρνητικά στο κάταγμα ρίζας,. Πρόβλημα ακόμα δημιουργείται καθώς η ακτινογραφική εξέταση δεν αποκαλύπτει από την πρώτη εξέταση τη γραμμή του κατάγματος αλλά στον επανέλεγχο. Αυτό συμβαίνει διότι ο κοκκιωματώδης ιστός που θα πραγματοποιηθεί θα διαχωρίσει τα καταγεαγότα τμήματα.   

Η Διεθνής Ομοσπονδία Οδοντιατρικού Τραύματος (ΔΟΟΤ)  προτείνει 3 ακτινογραφίες:

-δήξεως

-περιακρορριζική

-έκκεντρη , για να αποφευχθούν διαγνωστικά λάθη.

Η ακτινογραφική εξέταση έχει στόχο να συλλέξει ο κλινικός στοιχεία αναφορικά με το βαθμό διάπλασης της ρίζας, την εντόπιση του σημείου του κατάγματος, την ύπαρξη περιοδοντικής αλλοίωσης που ενδεχομένως υπάρχει. 

 

Θεραπεία

      Δύο είναι οι βασικές αρχές θεραπείας

-ανάταξη του μυλικού τμήματος

-σταθερή ακινητοποίησή του

      Σημαντικά οφέλη θα είναι

-στοματική υγιεινή

-απουσία μόλυνσης

Η ακινητοποίηση του μυλικού τμήματος γίνεται με συγκράτηση σύρματος  0,5-0,8 χιλιοστών στη χειλική επιφάνεια των δοντιών χωρίς να ασκούνται τάσεις. Ο χρόνος ακινητοποίησης μπορεί να φτάσει και τους 4 μήνες ειδικά στα κατάγματα αυχενικού τριτημορίου. (IADT 2011)

Έχουν περιγραφεί 4 τύποι επούλωσης μετά από ένα κάταγμα ρίζας.

1. επούλωση με σκληρό-ενασβεστιωμένο ιστό  

Το κάταγμα επουλώνεται με εναπόθεση οδοντίνης από την πλευρά του πολφού και οστείνης από την πλευρά του περιοδοντίου. Ακτινογραφικά, η γραμμή του κατάγματος είναι ορατή παρ’όλη την ενοποίηση των τμημάτων διότι η οστείνη επιτρέπει λιγότερη ακτινοβολία από την οδοντίνη.

2. επούλωση με συνδετικό ιστό.

Οφείλεται σε πλημμελή ανάταξη και ναρθηκοποίηση. Ακτινογραφικά παρατηρείται αποστρογγυλοποίηση των περιφερειακών γωνιών των κατεαγότων τμημάτων.

3. επούλωση με συνδετικό και οστίτη

Οφείλεται σε πλημμελή ανάταξη, ακτινογραφικά το οστό εισέρχεται στην γραμμή του κατάγματος. Ακτινογραφικά παρατηρείται πλήρης διαχωρισμός των κατεαγότων τμημάτων.

4. επούλωση με μεσολάβηση κοκκιωματώδους ιστού.

Οφείλεται  σε Πολφική νέκρωση του μυλικού τμήματος. Κλινικά το δόντι πονάει σε οριζόντια και κάθετη επίκρουση ενώ είναι είναι πιθανή η εμφάνιση αποστήματος στη γραμμή του κατάγματος. Ακτινογραφικά η γραμμή του κατάγματος διευρύνεται παρατηρείται απώλεια της lamina dura και η ακτινοδιαύγαση του οστού στο ύψος του κατάγματος.

Σε περίπτωση πολφικής νέκρωσης η αντιμετώπιση είναι:

1.  ενδοδοντική θεραπεία στο μυλικό τμήμα σε κατάγματα ακρορριζικού ή έστω μέσου τριτημορίου κατάγματα με γουταπέρκα.

Σε περίπτωση που το κάταγμα είναι στο ύψος των ούλων η θεραπευτική αντιμετώπιση ομοιάζει με αυτήν του κατάγματος μύλης ρίζας.

Οδηγίες για τον ασθενή

-          μαλακή τροφή για μία εβδομάδα

-          καλή στοματική υγιεινή

-          χλωρεξιδίνη

Πρόγνωση

Δόντια με αδιάπλαστο ακρορρίζιο έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μια καλή μορφή επούλωσης σε σχέση με εκείνα με πλήρη σχηματισμό της ρίζας.

Η νέκρωση αφορά το μυλικό τμήμα και όχι το ακρορριζικό τις περισσότερες φορές.

H πρόγνωση εξαρτάται από:

- κινητικότητα

- στάδιο διάπλασης της ρίζας

-  θέση γραμμής του κατάγματος

- ποιότητα της θεραπείας

Οι θεραπευτικές επιλογές είναι:

-          ενδοδοντική θεραπεία του μυλικού τμήματος με γουταπέρκα

-          εξαγωγή του ακρορριζικού τμήματος

Οι Zarickon, Jacodsen βρήμαν ότι η συχνότητα ενασβεστίωσης του πολφού σε κατάγματα ρίζας αγγίζει το 69%.

Η πρόγνωση είναι καλή για τα κατάγματα τα οποία ακολουθεί ενδοδοντική θεραπεία.

Κάταγμα φατνιακής ακρολοφίας

Η θεραπεία των καταγμάτων της φατνιακής ακρολοφίας περιλαμβάνει πρώτα επανατοποθέτηση των σπασμένων τμημάτων και επαρκή ακινητοποίηση, ώστε να επιτραπεί η οστική επούλωση. Κλειστή ανάταξη των οδοντοφατνιακών καταγμάτων μπορεί να επιτευχθεί με δακτυλική πίεση στη φατνιακή ακρολοφία και το δόντι.

Τα επανατοποθετημένα τμήματα ακινητοποιούνται με νάρθηκα για 4 εβδομάδες. Σε

παιδιά η περίοδος αυτή μπορεί να είναι 3 εβδομάδες. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο νάρθηκας είναι επαρκής για ακινητοποίηση των δοντιών και απλών καταγμάτων της φατνιακής ακρολοφίας. Κάποτε ένας νάρθηκας με brackets ή με σύρμα πάνω στα δόντια και σε κάθε πλευρά του κατάγματος με υλικό composite προσφέρει καλή στοματική υγιεινή και καλά περιοδοντικά αποτελέσματα. Όταν αυτά πρέπει να γίνουν σε επείγοντα περιστατικά ή σε κρεβάτι, ένα συρμάτινο τόξο ή ένας Risdon ή Essig νάρθηκας (μόνος ή να συμπληρώνεται με αυτοπολυμεριζόμενη ακρυλική ρητίνη) μπορεί να είναι η καλύτερη μέθοδος ακινητοποίησης. Αν είναι απαραίτητη μία τέτοια ακινητοποίηση, μπορεί να αλλαχθεί με ένα βελτιωμένο νάρθηκα αργότερα. Ανοικτή ανάταξη σπάνια χρειάζεται, ειδικά όταν τα τμήματα της φατνιακής ακρολοφίας είναι σοβαρά μετακινημένα ή οι ρίζες των δοντιών ή τα οστικά τμήματα παρεμποδίζουν τη σωστή ανάταξη. Όταν τα τμήματα τοποθετούνται επιτυχώς και επιτυγχάνεται σωστή σύγκλειση, τα τμήματα ακινητοποιούνται χρησιμοποιώντας ενδοοστικά σύρματα ή mini brackets. Αντιβιοτική κάλυψη με πενικιλλίνη ή ερυθρομυκίνη ή κλινδαμικίνη, καθώς και πλύσεις με χλωρεξιδίνη χορηγούνται σε ασθενείς με κατάγματα φατνιακής ακρολοφίας, ειδικά όταν έχει καθυστερήσει η θεραπεία ή υπάρχουν εκτεταμένα τραύματα μαλακών μορίων.

Εμβόλιο τετάνου είναι χρήσιμο να γίνεται μόνο όταν υπάρχουν τραύματα τα οποία ήρθαν σε επαφή με βρωμιές.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Andreasen FM, Andreasen JO, Bayer T. Prognosis of rootfractured permanent incisors - prediction of healitig modalities. Endod Dent Traumatol 1989; 5: 11-22.

2. Majorana A, Pasini S, Bardellini E, Keller E. Clinical and epidemiological study of traumatic root       fractures. Dent Traumatol 2002; 18: 77–80.

3. Terata R, Minami K, Kubota M. Conservative treatment for root fracture located very close to gingiva. Dent Traumatol 2005; 21: 111–114.

4. Borja Zabalegui-Andonegui, Inmaculada Tabernero-Gallim Dent Traumatol  2008; 24: 224–227

5. Welbury RR, Kinirons MJ, Day P, Humphreys K, Gregg TA. Outcomes for root-fractured permanent incisors: a retrospective study. Paediatric Dentistry 2002;24:98–102.

6 . Feely L, Mackye MC, MacFarlane T. An investigation of rootfractured

permanent incisor teeth in children. Dent Traumatol 2003;19:52–4.

7. Jacobsen I, Kerekes K. Diagnosis and treatment of pulp necrosis in permanent anterior teeth with root fracture. Scand J Dent Res 1980;88:370–6.

8. Cvek M, Meja΄ re I, Andreasen JO. Conservative endodontic treatment of teeth fractured in the middle or apical part of the root. Dent Traumatol 2004;20:261–9.